Saturday, September 6, 2014

ის, რის გამოც მიყვარს თეატრი


თუ კი ოდესმე ვინმე მკითხავს, რატომ მიყვარს თეატრი, ალბათ ვუპასუხებ: "პაკლონის", აპლოდისმენტების, ოვაციების, "ბრავოს" შეძახილის, სტვენის, ერთმანეთში არეული ხმაურის, ცრემლის-სიხარულის ცრემლის გამო. 8 აპრილს თავისუფალი თეატრის ახალ სცენაზე დაიბადა სპექტაკლი, რომელმაც ეს ოვაციები უხვად გამოიწვია, ახალგაზრდა რეჟისორის ნიკოლოზ ჩიკვაიძის ეს წარმოდგენა, პირველი სერიოზული დადგმა გახლავთ მაყურებლისთვის, ავთო ვარსიმაშვილის სახელოსნოს სტუდენტის სადიპლომო ნამუშევარი, საკმაოდ თამამი, ეპატაჟური, თანამედროვე და ფერადოვანია. ასეთივე არა სტანდარტულია თეატრის გარემო, სადაც შემაღლებული ფიცარნაგის ნაცვლად ჩვეულებრივი იატაკია და მაყურებელი, მსახიობის თანასწორი, სადაც მრავალ დონიანი განათების მაგივრად სულ რამოდენიმე პროჟექტორია და ფარდის სანაცვლოდ კედლები. ახალგაზრდა რეჟისორმა ფრიდრიხ დიურენმატის პიესა "მოხუცი ქალბატონის ვიზიტი" 2 მოქმედებად წარუდგინა მაყურებელს. სპექტაკლი თეატრის ეზოდანვე იწყება, კაპელდინერების ნაცვლად, მსახიობები გვხვდებიან, შემაღლებული ფიცარნაგის ნაცვლად პირდაპირ იატაკზე მდგარი ძველი ვაგონი, რომელიც ამავდროულად თავლაა, სასტუმრო, მოქმედების მთავარი ადგილი, ირგვლის მოყრილია თივა, მარჯვენა მხარეს ხის ყუთია, რომელიც მრავალ ფუნქციურია და ხან საპირფარეშოდ, ხანაც პატარა სურსათის მაღაზიად გვევლინება. ავის მომასწავებელი მუსიკა და რელსების ღრჭიალი კიდევ უფრო მეტ დრამატიზმს სძენს გარემოს. სცენის სიღრმეში მოჩანს კედლები თეთრსა და წითელ ფერებში, სადაც სამი გასასვლელი კარია, ყავისფერ ფერებში გადაწყვეტილი გარემო ისეთივე უღიმღამოა როგორც აქ მცხოვრები ხალხი, გიულენი მიუსაფართა სამოთხეა. სპექტაკლი მატარებლის "გაჩერებებად" არის დაყოფილი რომელსაც მომღერალი (მარიკო ლეჟავა) აჟღერებს, აღსანიშნავია რომ ეს გმირი არაა პიესაში, იგი დამატებული პერსონაჟია, კაპელდინერები მსახიობებად გადაიქცევიან და საკუთარ ფორმებს იცვამენ, დახეულს, დაძონძილს, მათსავე ნატანჯ ცხოვრებას ირგებენ ტანზე, მოსავენ დამახინჯებულ სულებს. სცენაზე მდგარი 4 მსახიობი იწყებს სიმღერას, და თითქოს ყველაფერი მხიარული და ლაღი ხდება. სპექტაკლს მუდმივად გასდევს მიუზიკლის ელემენტები, შესაბამისად უხვადაა სიმღერები რომლებიც სპეციალურად ამ წარმოდგენისთვის დაიწერა (კომპოზიტორი გიორგი ლაღიძე) მათხოვრად ქცეული ხალხი ხელს იწვდის დასახმარებლად და ძველ დროებას მისტირის, მათი ერთადერთი იმედი ლოდინია, მოლოდინი ადამიანის რომელიც ერთ დღეს ამ კოშმარს დაასრულებს, ასეთი კი  კლერ ცახანასიანია (მაიკო ხორნაული) მილიარდერი, რომელმაც დიდი ხნის წინ დატოვა გიულენი. მუსიკის დაძაბული ჰანგები, ბაროკოს სტილის მელოდია, კიდევ უფრო მეტ იდუმალებს აჩენს ამ ყველაფრისადმი. სცენაზე ჩდებიან პოლიციელი, მონაზონი, მათხოვარი, მძლეოსანი, ბავშვი, ყველა თავის ამპლუაშია, ფანჯრებიდან 2 მსახიობი გვესაუბრება, ისინი გვამცნობენ რომ გიულენი განსაკუთრებული სტუმრის დასახვედრად ემზადება, სწორედ ამ დროს დედაო, (ნინა კალატოზიშვილი) რომელიც პიესაში პადრეა, ხოლო რეჟისორს აქ დედაოდ ყავს წარმოდგენილი, ნათელი მაგალითია იმისა თუ რა მოსდის ღვთის მსახურს როდესაც ის ფარისეველი, მდაბიო და ბნელი გონებისაა. ეს შტრიხი იმდენა ხაზგასმულია წარმოდგენაში რომ, მისი მსვლელობის დროს ვხდევბით რაოდენ მჭიდროა კონტაქტი დღევანდელ საქართველოსა და მეოცე საუკუნის პიესას შორის, რაოდენ აქტუალურია ეს თემები და რამდენად სწორად აქვს ის ახალგაზრდა შემოქმედს წარმოჩენილი, კათოლიკური საგალობლებითა და მესით ზეციური ჰანგების შექმნას მარტივად ახერხებს რეჟისორი. მატარებელი ჩამოდგა ბაქანზე და აი ნანატრი სტუმარიც ეწვია გიულენს, დაძონძილსა და ფერმიხდლს. მდიდრულად ჩაცმული და ფერადი ქალბატონი ცვლის გარემოს, თუმცა სანამ წარმოდგენა აქამდე მივა, ზედმეტად გაწელილი მეჩვენა მოქმედება. საკმაოდ ქედმაღალი, ამპარტავანი თუმცა ძალიან ნატანჯი. მას მთელი მისი ამალა მოჰყვება. ადამიანები? შეიძლება ასეც ითქვას, მაგრამ ისინი ძე ხორციელსა და ცხოველს შორის გარდამავალთ უფრო ჰგვანან, ირგვლივ მხიარულება და იმედი იფქრვევა. მაია ხორნაულის გმირი თავისივე სახეს პირველივე გამოჩენისთანავე ავლენს, სანამ ის ხმას ამოიღებს ბრჭყვიალა სამოსი და ქედმაღლური გამომეტყვეება უკვე მრავლის მთქმელია, ასევე სახასიათონი არიან ბრმა ძმები (გიორგი ედიშერაშვილი და ტატო გელიაშვილი) რეჟისორი მათ ვიზუალურ მხარეს იმდენად შინაარსობრივად ტვირთავს, რომ ამ "პატარა" ლაქიებს კუდის გაქიცინებაც კი არ სჭირდებათ საიმისოდ რომ მიხვდეს მყურებელი მათ ხასიათს. საჭურისი ბრმები ისეთივე ტრგიკულები არიან როგორც თითოეული მათგანი მათ გარშემო, მათი იუმორისტული გამოსვლები, ცეკვა და რიტმში ჩასმული მოძრაობები საკმაოდ ეფექტურია თუმცა, ტატო გელიაშვილის გმირის პათეთეტიკური მეტყველება აუფერულებს ამ სცენას და უკმაყოფილების შეგრძნებას ბადებს. აქ ცხოველიც კი არაა ბედნიერი, აქ მხოლოდ მოგონებებით საზრდოობენ და ისიც ნელ-ნელა უფერულდება, ასევე აღსანიშნავია სოფო მეძმარიაშვილისა და თაკო ბერიაშვილის სცენური სახეები, ისინი სხვადასხვა პერსოაჟებად გვევლინებიან (მეძავი, დები, ჟურნალისი) და გარდასახვას იმდენად მკაფიოდ ახდენენ, რომ მათი არც ერთი ქმედება არაა ერთფეროვანი, თუმცა იყო სცენები სადაც სტატიური და მოდუნებული თამაში, სცენას ქმედით უნარიანობას აკარგინებდა და ამბავს ჭიმავდა, ეს კი მთლიანად სპექტაკლზე შეიძლება ითქვას, რადგან ტემპო-რიტმი საკმაოდ დაბალი იყო და 2 საათნახევრიანი წარმოდგენა, ცოტა დამღლელიც კი აღმოჩნდა მაყურებლსთვის. მარლენ ეგუტიას გმირი ალფრედი, ხანში შესული, ქალაქში ყელაზე ცნობილი პიროვნებაა, ის ისეთივე ნაძირალაა როგორიც სხვები, იგი ისეთივე მლიქვნელია, ისევე სწყურია სხვისი ფული როგორც დანარჩენებს, თუმცა ამ სასტიკსა და დაბეჩავებულ ადამიანებში, სადღაც სინანულისა და სიყვარულის გრძნონები იჩენს თავს, კლერი საკმაოდ გარყვნილი ქალია რომელიც ახლა უკვე მის მეშვიდე ქმარზე ქორწინდება. საინტერესოა სექსუალური აქტის სცენა მის ქმართან, რომელიც რეჟისორს იმდენად ესთეტიურად აქვს გადაწყვეტილი რომ არავითარ გაღიზიანებას არ იწვევს, არამედ პირიქით, ის თითქოს საუკეთესო საშუალებად გვევლინება ფიქრისა და აზროვნებისათავის, სპექტაკლის მსვლელობისას ირკვევა, რომ ალფრედი და კლერი ოდესღაც შეყვარებულები ყოფილან, თავდაპირველად ისინი ღიმილითა და მონატრებით იხსენებენ ამ სასიყვარულო ისტორიას, თუმცა,  მალევე იკვეთება ბრალეულობა ილისა და ამ ქალაქში მაცხოვრებელი ადამიანებისა მაია ხორნაულის გმირის მიმართ, კლერი დასახიჩრებულია როგორც ფიზიკურად ასევე სულიერად, ხის ყუთები რომლებსაც საპირფარეშის ფუნქცია აქვს, კლერის მოგონებების საუფლოა, მისი წარსულის, რომელსაც ერთი ხელის მოსმით ანგრევს. ის შურისძიებისთვის დაბრუნდა, რათა გადაუხადოს სამაგიერო ყველას და ყველაფერს, ტკივილიანი და გაბოროტებული, სიყვარულისგან გაბოროტებული ქალი.  საინტერესო დეტალია კუბო, რომელიც ისე
შემოდის სცენაზე როგორც საჩუქარი, რეჟიროსი ამ სცენით ნათლად გამოკვეთავს ამ ნივთის საჭიროებას ყოველი ადამიანისათვის, რაოდენ შემზარავადაც არ უნდა ჩანდეს, აქვე შემოდის ღვთის მსახური, დედაო, ის უვიცი, დაბნეული და მლიქვნელია, როგორც ყველა დროში უფლის სახელის შემბილწველები, ანაფორას ამოფარებულნი. მთელი სპექტაკლის მანძილზე დღევანდელობასთან კავშირი არ გვტოვებს. არ გვტოვებს განცდა იმისა, რომ მოქმედება გიულენში კი არა საქართველოში მიმდინარეობს, ჩვენც ხომ ზუსტად ასე გვაქვს გაწვდილი ხელი, მილიარდერის მოწყალების მოსაპოვებლად. სცენოგრაფია რომელშიც უხვადაა კიბეები, მომაგონებს იმ გზას, რომელსაც მიმართულება არ გააჩნია, მეტიც, არც დანიშნულება. ის უბრალოდ მიდის ჰაერში სადღაც უკიდეგანო სივრცეში, ეს სიმბოლური ნივთია, იგი მჭიდრო კავშირშია აქ მყოფი ადამიანების მდგომარეობასთან, ის ხან სათვალთვალოდაა საჭირო, ხანაც ტრიბუნამდე მისაღწევად. რეჟისორს კარგად აქვს პატარა სვრცე ათვისებული და სცენა ორ სართულად გამოყოფილი. იქ, სადაც მდიდარი კლერის სასტუმროა, რომელიც გადმოჰყურებს ყველას და ყველაფერს თავზე, იქ სადაც მოქალაქენი დადიან და სამართლის აღსრულებას დასცქერიან ზემოდან, იქ სადაც ყველა განდეგილია იმ ბოროტებასთან რასთანაც ასე ახლოს დგანან, სიმბოლურ დატვირთვას იძენს ეს ზედა დონე და მას მხოლოდ ფუნქციური დატვირთვა არ გააჩნია. მშვენიერია სცენა სადაც ილი და კლერი ერთად ტყეში სეირნობენ, აქ რეჟისორს დეკორაციის ნაცვლად გამოჰყავს მსახიობები ხეების როლში, ამ მოქმედებას მარიკო ლეჟავას გმირი სიმღერით აფორმებს, ის თითქოს ცაშია გამოკერებული და ანგელოზივით გვიგალობს ზეციდან. როგორც უკვე აღვნიშნე წარმოდგენას მიუზიკლის ელფერი დაჰკრავს და მუდმივად გასდევს წამღერებული ფრაზები მსახიობებისგან, რაც მოქმედებას აცოცხლებს და მოქნილს ხდის. ხალხი ბენდიერია, მათ მხსნელი მოევლინათ, მილიარდერი ქალი, რომელიც მზადაა დაეხმაროს ამ ქალაქს სამართლიანობის აღდენის სანაცვლოდ, ამისათვის კი ილი უნდა მოკვდეს მისივე თანამოქალაქეების ხელიდან. მაია ხორნაულის გმირისთვის ყველა მონაა და მოსამსახურეა, თვით ქმარიც კი, რომელიც ჯაჭვებით ჰყავს დაბმული და რომელიც ფინიასავით ელაქუცება მას, ასევე მოსამართლე, რომელიც სასამართლო პროცესს განაახლებს და ალფრედს დანაშაულში ამხელს.  ცრუ მოწმეები, ტყუპი ბრმა ძმები, თუმცა საკითხავია არიან კი ისინი ბრმები? მათ ხასიათს მხოლოდ ვიზუალური მხარე ხსნის, ვერბალური გადმოცემა ტექსტისა და არა ქმედება. ეპატაჟურად აქვს გადაწყვეტილი რეჟისორს სცენა, სადაც ვეცნობით კლერის მერვე ქმარს (დათო ეზიაშვილი) ათლეტური აღნაგობის ახალგაზრდა სცენაზე (უფრო კონკრეტულად ზედა სართულზე, რომელიც სასრუმტოს ოთახია) შიშველი წარმოჩინდება გიტარით ხელში, ეს სცენა იმის ხაზგასასმელად გაამძაფრა რეჟისორმა, რომ ეჩვენებინა თუ როგორი გარყვნილია "წარმოსადეგი" ქალბატონი, თუმცა ეს მე ოდნავ გადამეტებულად მეჩვენა რადგან წინამორბედი მონოლოგები თუ დიალოგები უკვე ცხადყოფს მაია ხორნაულის გმირის ხასიათს. გიულენელები მოსყიდულნი არიან, გაიყიდა ყველა, კეთილდღეობის მოლოდინში თითოეული ადამიანის ვალები სულ უფრო იზრდება, ისინი საკუთარ თავს უფლებას აძლევენ ძვირფასი ნივთები და სურსათი შეიძინონ. ამ სცენაში მე გამოვარჩევდი  გოგონების დუეტს  (სოფო მეძმარიაშვილი, თაკო ბერიაშვილი) რომლებიც ერთნაირად ჩაცმულნი, ერთ ინტონაციაში საუბრობენ, ერთად მოძრაობენ და ერთნაირი მიმიკებით ხსნიან თავიანთ სახეებს, მათ ახალი ფეხსაცმელები აცვიათ, ისინი ხომ ახალ ცხოვრებას იწყებენ და პირველ ნაბიჯებს დგამენ მასში ამ ახალი სამოსითა და ფეხსაცმლით. მინდა აღვნიშნო რომ ამ ამპლუაში ისინი ბევრად უფრო მოქნილები დინამიურები და საინტერესონი იყვნენ, ეს სცენა სიცილ ნარევ ტირილს იწვევს მაყურებელში, სადაც ვხედავთ რომ ალფრედი, სათითაოდ ყველამ გაყიდა, აქ მორალი და ზნეობა ფარად აქვთ აფარებული ფარისევლებს, ყველასთან მიდის განწირული ალფრედი ნუგეშის მისაღებად მაგრამ ეს ის "ნუგეშია" რომელიც ბევრად უფრო მწარეა ვიდრე სიმართლე. ავე მარიას ფონზე ღვთის მსახურთან მისული ილი შველასა და სწორი გზის გაკვლევას ითხოვს დედაოსგან თუმცა მისი პასუხი ნალებად დამაიმედებელია, მისი საუბარი მარლენ ეგუტიას გმირს ამცირებს, ფსიქოლოგიურად ანგრევს, დედაოსაც ხომ ჯვრის ფორმის ხანჯალი უჭირავს რომელსაც ნებისმიერ წამს ჩაარტყამს როცა კი ამის შანსი მიეცემა. ორმაგი ექსპოზიციის კინო ხერხს მიმართავს რეჟისორი, სადაც პარალელური სცენებია ნაჩვენები, როდესაც კლერია ჩვენს თვალ წინ და ამავდროულად შავი ავაზის სიკვდილს ვიგებთ, ახლაგაზრდობაში ხომ სწორედ ალფრედს ეძახდა ავაზას მილიარდერი, სულ მალე მასაც სიკვდილისკენ მიმავალ გზას გაუყენებენ, ის მიდის მაგრამ არავინ უშვებს, სითბო და მზრუნველობა ერთგვარი სატყუარაა რომ სიკვდილის გზას გაუყენონ, გამორჩეულია სცენა სადაც მაიკო ხორნაულის გმირი საქორწინო კაბაში გამოწყობილი თავლაში ზის და სიგარეტს აბოლებს, ის მოჩვენებითად ქორწინდება, მისი ყოველი მსგავსი მცდელობა ხომ კიდევ ერთი დასტურია მისი უიღბლობისა, ამ პერსონაჟის ეპატაჟურობა რაღაცით თანამედროვე პოპ ვარსკვლავს ლეიდი გაგას მოგვაგონებს. აქ ყველაფერი მოჩენებითია, იმედიც კი მოჩვენებაა რომელსაც არ უნდა ენდო, მას პროთეზს  უსუფთავებენ, ის ხეიბარია სულითაც და ხორცითაც, ის თოჯინაა დასახიჩრებული, რომელიც ოდესღაც გამოიყენეს და სანაგაოზე მოისროლეს და სიყვარული რომელიც გააჩნდა სისასტიკედ გადაექცა. იგი ინფანტილური ბავშვია, რომელსაც დღემდე ახსოვს თითოეული ტკივილი, ამ მტირალა დედოფალს მუდამ დაყვებიან გვერდზე მისი "პუციები"-ჯუჯები. მრუშობით მოპოვებულ ფულს ისევ სიბინძურეში აბრუნებს. საცოდავია ქალბატონი ილი (ნატო მოლაშვილი) რომელიც ისეთივე უნებისყოფოა როგორც დანარჩენი გიულენებელბი, ერთადერთი ადამიანი,
რომელსაც ჯერ კიდევ შემორჩა სინდისი და რომელიც მზადაა სიმართლე ილაპარაკოს ეს მასწავლებელია (გიორგი ჩაჩუა) მისი გმირი გარეგნულად ძალიან ემთხვევა მის შინაგან ხასიათს, ის განასახიერებს სიმართლის მღაღადებელს უდაბნოსა შინა, თუმცა ისიც დაჩაჩანაკებულია და განწირული ჩასაქოლად, ის აღსარების სათქმელად მივიდა ალფრედთან, ამცნობს რომ მას მოკლავენ. მარლენ ეგუტიას გმირი, სხვადასხვა სახეებს ქმნის წარმოდგენის მანძილზე, ფინალისკენ კი ის ძალიან შიშველი წარმოჩინდება თავისი მთელი ემოციებითა და განცდებით, განწირულობით, შიშით, სინანულით და საბედისწერო სიყვარულით. ცოტა არ იყოს მონოტონური და გაწელილი მომეჩვენა ბურგომისტრის მონოლოგი (გიგა იმედაძე) ის ყველა სცენაში ერთფეროვანი იყო. რომანტიული, თბილი და ძალიან სევდიანია ძველი შეყვარებულების ბოლო სცენა, რეჟისორი ამ სცენაში უდიდეს სითბოსა და სიყვარულს გადმოგვცემს, მსახიობები ქმნიან იმ სახეებს რომლებიც სიცოცხლის უკანასკნელ წუთს, გულახდილობის ჟამს აქვთ ადამიანებს, ისინი ერთმანეთს ესაუბრებიან გარდასულ დღეთა სიტკბოებაზე, და ამ სიტყვებში იმდენი ტკივილი და სინანულია, რომ სასტიკი ქალი ყველასათვის თანაგრძნობის ობიექტი ხდება, იხსენებენ მათ გარდაცვლილ შვილს,    
 "- რა ერქვა?
 - ჟენევიევა
 - ლამაზი სახელია, რა ფერის თვალები ქონდა? 
- თვალგახელილი არ მინახავს" 
თბილი ფერებით განათებული სცენა, ყვითელსა და მოყავისფრო კონტურებში გამოსახული დეკორაცია, გარემოს კიდევ უფრო ინტიმურს და რომანტიულს ხდის, რომელსაც ასევე მინორული მუსიკის ჰანგები ედება... ისინი ერთმანეთს ემშვიდობებიან, ისევ ისე როგორც ადრე. ლურჯი განათება, მუსიკა დაძაბული, აივნიდან ისმის ნაბიჯების ხმა, ბურგომისტრი ზარებს არიგებს, რათა პირველმა მკვლელმა ნიშანი მისცეს ილის განადგურების შემდეგ, ყველა აწკარუნებს ზარებს, ისინი მზად არიან ერთხმად ჩაქოლონ თავიანთი თანამოქალაქე, მასწავლებელიც ამ ბრბოში ერევა, ალფრედი კვდება, წითელი განათება კიდევ უფრო ამძაფრებს შეგრძნებებს, ბიორკის მუსიკის ფონზე სულს განუტევებს ალფრედი და ამ ვაკხანალიაში მისი განწირული ხმაც ეხშობა. ილი მოკლეს მაგრამ ისინი ისევ ისეთებად დარჩნენ, მის კუბოზე კი რომელიც კლერმა საჩუქრად მიუძღვნა უკანასკნელ სიყვარულს, მილიარდერი ჩეკს გამოწერს, ეს პატარა ქაღალდი ბრბოს ერთმანეთში არევს და ადამიანებს ცხოველების სახეს მისცემს. წითელი პომადა ამშვენებს მილიარდერს, ის შავებშია ცაჩმული, ის მაინც გლოვობს და კუბოზე მწოლიარე გაჰყავთ სცენიდან. არ შემიძლია ორიოდე სიტყვით არ შევეხო დავით ანდღულაძის იგივე პიესის ინსცენირებას რომელსაც "მეორედ მოსვლა-ანუ ვიზიტი" ერქვა და წლების წინ ახმეტელის სცენაზე გათამაშდა. ამ ორი წარმოდგენის შედარებისას შესაძლოა დავინახოთ მსგავსება, თუმცა ამ მძიმე ისტორიას თითქოს ბევრად უფრო მსუბუქად გვაწვდის დავით ანდღულაძე ვიდრე ნიკა ჩიკვაიძე, მიუხედავად იმისა, რომ პირველ სპექტაკლში  გარემო, კოსტიუმები, სცენოგრაფია ბევრად უფრო, მუქსა და შემაძრწუნებელ ფერებშია გამოსახული წარმოდგენა მაინც უფრო მსუბუქად მიდის, დაძაბულობას ვერ ვგრძნობთ, თითქოს კლერი აქ ბევრად უფრო კეთილია ვიდე ახალგაზრდა რეჟისორთან, "მოხუცი ქალბატონის ვიზიტი" თავიდანვე გვძაფრავს და გვამზადებს იმ ტრაგედიისთვის რაც ბოლოს გველის, აქ ყველაფერი ფერადია, თითქოს მხიარულია და უდარდელი თუმცა ტრაგიზმი ქალბატონის გამოჩენისთანავე იწყება. კლერი და ილი (დავით ანდღულაძის სპექტაკლში) აქ თითქოს თავიდან იწყებენ ცხოვრებას და ვერც ვგრძნობთ, რომ მალე ეს ქალბატონი საშინელ განაჩენს გამოუტანს მის სატრფოს, ნიკა ჩიკვაიძესთან კი ეს ყველაფერი ცხადია თავიდანვე. ორივე რეჟისორს გამოყენებული აქვს კუბო, რომელიც სიმბოლოა იმ საშინელების რომელიც სამუდამო განსასვენებელი უნდა ჰპოვოს შეწირულმა, ორივე წარმოდგენაში ცოცხალი მუსიკა და სპეციალურად სპექტაკლისთვის შექმნილი მელოდიებია. არის სცენები სადაც ასოციაციები უხვად გვიჩნდება წინამორბედ წარმოდგენასთან, ორივე რეჟისორს გამოყენებული აქვს ორმაგი ექსპოზიციის ხერხი და სცენა ორ დონედ აქვს წარმოჩენილი, ფიცარნაგი და ზედა სართული. რათქმაუნდა ტექსტუალურადაც არის სხვაობა, საბოლოო ჯამში ვფიქრობ, რომ ახალგაზრდა რეჟისორი ახერხებს გაექცეს ზეგავლენას და ბოლომდე არ მოექცეს "მეორედ მოსვლის" შთაბეჭდილების ქვეშ, თუმცა მსგავსებას რათქმუნდა შევამჩნევთ აქა-იქ. გიულენის მკვიდრნი ყველა შემთხვევაში განწირულები არიან და ეს რეჟისორები ყველანაირი ხერხით აღწევენ იმას, რომ გადმოგვცენ მთელი ამ პიესის ტრაგიზმი სხვადასხვა გზით. ახალგაზრდა რეჟისორმა მთელი სიმძაფრით გადმოგვცა ეს ტრაგიკული პიესა, მიუხედავად იმისა რომ მოქმედება გაწელილი და ხანდახან მოსაწყენიც კი ხდებოდა, იგი არ კარგავს თავის ხელწერას და ახალ სცენაზე ახალ შემოქმედს შობს საკუთარ თავში, დარბაზის არაკომფორული მხარე, სკამების განლაგება და აკუსტიკური პრობლემები კიდევ უფრო აფერხებდა წარმოდგენის მსვლელობას. იყო ადგილები სადაც მოქმედების ტემპი იკლებდა და მხოლოდ ვერბალურ შესრულებაზე მიდიოდა მთელი სპექტაკლი, თუმცაღა უნდა აღინიშნოს რომ დამწყები დასით დაკომპლექტებულმა სპექტაკლმა საკმაოდ თამამი განაცხადი გააკეთა, საინტერესოდ და ლამაზად გაკეთებული სცენები, (სპექტაკლის დასაწყისი, კლერის გამოჩენა, ბრმა ტყუპები, კუბოს სცენა, მაია ხორნაული საქორწინო კაბაში) მუიზიკლის ელემენტები, სპეციალურად დაწერილი მუსიკა წარმდგენისთვის, კინო ხერხი და ქორეოგრაფია(გია მარღანია), საერთო ჯამში ერთ მთლიანობაში წარმოჩინდა და სინთეზურ ხელოვნებად იშვა, იმ ხელოვნებად რომელსაც თეატრი ქვია. აი რატომ მიყვარს ის, მე ვიდექი დიდი ხნის მანძილზე და არ მბეზრდებოდა მაყურებლის ოვაციები, აპლოდისმენტები და შეძახილები, რომელიც ერთი სამყაროდან მეორე სამყაროში გვამყოფებდა. 

Thursday, May 1, 2014

ტირანი ჩვენშია-ჩვენ ყველას გვაქვს შანსი ვიყოთ მაკბეტი
16 აპრილს მინის თეატრმა, რეჟისორმა რეზო შატაკიშვილმა კიდევ ერთი სპექტაკლი წარუდგინა მაყურებელს, ეჟენ იონესკოს „მაკბეტტ“. პრემიერა გაიმართა თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტის სასწავლო თეატრის სცენაზე.
საინტერესო სცენოგრაფია, რომელიც პირველივე წუთებშივე იპყრობს ჩვენს ყურადღებას, თემატურად და პრაგმატულად არის შეთავსებული მოქმედებასთან, ჰაერში ჯაჭვებით დაკიდებული წიგნები, სცენის სიღმრეში კი  ერთიმეორეზე ასხმული გაზეთები, ჩემოკიდებული კარები, მწვანე ბუშტები,  სცენის ცენტრში განლაგებული პისუარები, კიბეები, ღამის ქოთნები... სცენოგრაფიაში აქტიურად გამოყენებული რუსუდან ფეტვიაშვილის ბავშვობისდროინდელი ნამუშევრები - სავსე მითიური, გამოგონილი არსებებით. ეს ხაზი მსახიობების ჩაცმულობასაც გასდევს ლაითად.
სპექტაკლი იწყება ღამის ქოთნებზე შემომსხდარი, ბალერინის „პაჩკებში“ გამოწყობილი ბებერი ალქაჯებით, წელს ზემოთ შიშველი, ზურგით მდგარი მამაკაცებით, სწორედ მათ ზურგზე დაწერენ ალქაჯები სისხლით სპექტაკლის დასახელებას ოდნავ მოგვიანებით, მანამ კი კუდიანების შექსპირული დიალოგი იმთავითვე გზარავს და მიგანიშნებს რომ აქ მშვიდობა არ დაისადგურებს, ბოროტების აღვირახსნილობა სულ უფრო და უფრო რთულ სტადიაში გადავა. იწყებენ რიტუალს, სცენაზე შემოდის შექსპირისეული მაკბეტი (ლაშა მელაშვილი), მაგრამ სატელეფონო ზარი მალევე ამცნობს ალქაჯებს რომ უნდა ითამაშონ იონესკოს „მაკბეტტ“ და არა - შექსპირის, რომელსაც ისინი თამაშობენ. ამ სვლით რეჟისორი ჩვენ გვამცნობს რომ მოქმედება თეატრში ხდება - „თეატრი თეატრში“. შექსპირის მაკბეტი მალე სცენაზე ზურგით მდგარი მამაკაცების რიგში ჩადგება, რათა კვლავ შემოტრიალდეს - უკვე იონესკოს მაკბეტტთან ერთად, რათა მათ მკერდზეც დაიწეროს - ტ ტ...
პროლოგს მოსდევს შურისძიებით, ბოღმით ანთებული კავდორისა და გლამისის სცენა (ნიკა ჩხაიძე და გიორგი იარაჯული), მათ აღარ სურთ  დანკანის მეფობა, ჩვენ მოწმე ვხდებით როგორ ისახება შეთქმულება, როგორ იფუთება მაღალი იდეალებით - დემოკრატიით, თავისუფლებით მათი პირადი ინტერესები („უფლება უფრო და უფრო მეტი ფული ვაკეთოთ“), ვხედავთ როგორ ისახება შეთქმულება... საპირფარეშოში, პისუარებთან... პისუარები, ღამის ქონთნები - ეს რეჟისორული გადაწყვეტა მუდმივად გვახსენებს ამ სამყაროსა და ამ ქვეყნის მდგომარეობას, თვით ამ პროცესების (დამხობები, გადატრიალებები) ფეკალურ წარმომავლობას. სპექტაკლში აირწინაღითა და ესპანური „ფრეზით“ შემოყვანილი მუნჯი მასხარა (პიესაში ის არ გვხვდება), სიმბოლოა იმის, თუ როგორ ხედავ, გესმის და არ შეგიძლია წინ აღუდგე იმას რაც ხდება...
ის თან ადამიანია, თან გამოგონილი მახინჯი არსება... ყველაფერს მწვანე, სიცოცხლის ფერი დაჰკრავს და მთელელი ორი მოქმედების მანძილზე იმედს გვისახავს, რომ ოდესმე ამ ტირანიას ბოლო მოეღება, მაგრამ ბოილოს ირკვევა რომ ეს მწვანე სწორედ ტირანიისა და ძალაუფლებისაკენ დაუოკებელი ლტოლვის მარადიულობის სიმბოლოა...
 მაკბეტი და ბენკო (ანდრია გველესიანი-ბექა კულიჯანაშვილი) ნათელი მაგალითია იმისა, თუ როგორ შეიძლება უერთგულესი ადამიანებიც კი გააგიჟოს ძალაუფლების წყურვილმა.
ანდრია გველესიანის გმირი ერთობ წარმოსადეგი, სიცოცხლითსავსე ახალგაზრდაა, რომელიც თავგანწირვით იბრძის დანკანისათვის (გიორგი გოგუაძე) მსახიობი ქმნის ინდივიდურ სახეს მებრძოლისა, რომელიც ძალიან ბუნებრივად გადაიზრდება სისხლისმსმელ ტირანში, თუმცა ხანდახან მისი ქმედება ძალიან ერთფეროვანი და მოსაწყენი ხდება, განსაკუთრებით იქ სადაც მონოლოგები ან დიალოგები აქვს. თუმცა საბოლოო ჯამში ეს მსახიობი ახერხებს შექმანს ის სახე რომელიც პიესაშია მოცემული, მისი ხმის ტემბრი  და ფიზიკური მხარე სრულიად აძლევს საშუალებას რომ წარმოაჩინოს მაკბეტის გმირი მთელი თავისი „დიდებულებით“. თეთრი მოსაცმელები რომლებიც წარმოდგენის დასაწყისსში სრულიად სუფთაა, ნელ-ნელა სისხლით იღებება და ცოდვები რომელებსაც ისინი სჩადიან თავიანთი ბატონისათვის უფრო და უფრო ამძიმებს მათ.
დატრიალებული ამბის მთავარი  გმირები კუდიანები არიან, მაგრამ ვინ არიან ეს კუდიანები? დედოფალი - ლედი დანკანი და მისი სეფექალი (მედეა ახალაძე და ნინო იოსელიანი). დიახ, ისინი გვევლინებიან კუდიანებად, ისინი ხლართავენ მთელ ამ ინტრიგებს, შავბნელ საქმეებს... ალქაჯი დანკანის ცოლია, ალქაჯი ლედი მაკბეტია, ალქაჯი დანკანის ქვრივია... და ეს პერიპეტიები უსასრულოდ გაგრძელდება. არაჩეულებრივია ამ ორი მსახიობის (მედეა ახალაძე და ნინო იოსელიანი) ტანდემი, ვინაიდან ისინი ახერხებენ ერთდროულად წარმოადგინონ სცენაზე ალქაჯენი, შიშის მომგვრელი არსებები და დედოფალი და მისი სეფექალი.
საინტერესოა როგორ შემოჰყავს რეჟისორს დანკანის პერსონაჟი სცენაზე, ის ერთი პატარა ადამიანია, რომელსაც ძალაუფლება ჩაუვარდა ხელთ და ახლა მზადა ყველას დ აყველაფერს გადაუაროს, ეს ინფანტილური, ჭირვეული ბავში რომელიც დედის კალთას არ მოშორებია და მაშინაც კი როდესაც მის სიცოცხლეს პატარა საფრთხე დაემუქრება მზადაა ისევ „დედას“-ცოლს მიეკედლოს, ან კიბის ქვეშ შეძვრეს და ისე დაემალოს საფრთხეს. გარდა იმისა რომ ეს პერსონაჟი თავად ძალიანსაინტერესო და მღავალფეროვანია, მსახიობი გიორგი გოგუაძე კიდევ უფრო ნათლად ხსნის მის ხასიათს სცენაზე და ყოველი მოქმედებით, მიმიკით, ხმის ინტონაციისა და ტემბრის ცვალებადობით, ერთიან სახეს ქმნის მლიქვნელი, მშიშარა და მედროვე ხელისუფალის, რომელიც თავისუფალ დროს ქსოვს, მაგრამ ამ უწყინარ საქმიანობას მშვენივრად უთავსებს მკვლელობასა და სისხლის ღვრას. არ გვტოვებს შეგრძნება რომ მოქმედება დღეს და აქ ხდება, ეს ყველაფერი ძალიან რეალურია, ძალინ ახლოს ჩვენთვის...
მაკბეტს და ბენკოს თავდაპირველად უდანაშაულოდ დაღუპული ხალხის სისხლი აწუხებთ, შემდეგ კი ეს სისხლი მათი საკვები ხდება და...იწყებენ კავდორისა და გლამისის მსგავსად, მათივე ტექსტებით, რეპლიკებით შეთქმულებას,  ძალაუფლების სურვილი მოღალატეებად აქცევს მათ, აკარგვინებს ადამიანურ სახეს, მაგარამ თანამედროვე სამყაროში არსებობსღა ადამიანური სახე?  რეჟისორი მთელი ამ სპექტაკლის მანძილზე მსუბუქად გვახსენებს, ვართ კი ჩვენ ის არსებები რომელბთაც შეგვიძლია ძალაუფლების გამო ადამიანების სისხლი არ ვსვათ, ერთმანეთი არ ვხოცოთ და საკუთარ ძმას სარეცელი არ შევუბილწოთ? საინტერესოდ აქვს რეჟისორს გადაწყვეტილი სცენა სადაც დანკანი მაკბეტსა და ბენკოს თანამდებობებს და მიწებს პირდება, ვხედავთ როგორ იწყება მაკბეტის ფერიცვალება, რომელსაც იმადროულად აცდუნებს ლედი დანკანი... ამ სახელმწიფოში ჩაის იქიდან მიირთმევენ სადაც ისაქმებენ, ღამის ქოთნები მათი სავიზიტო ბარათია!

შემზარავია სცენა სადაც ალქაჯები უწინასწარმეტყველებენ მაკბეტისა და ბენკოს გმირებს მომავალს, საიდანაც იწყება მათი საბოლოო განადგურება, გარყვნა. მაკბეტი, ბენკო, ლედი დანკანი აწყობენ შეტქმულებას და თავიდან იშორებენ დაკნანს - ქსოვისას. გიორგი გოგუაძის დანკანი არასრულფასოვანი არსებაა, ის თითქოს საჭურისია, თითქოს არატრადიციული ორიენტაციის, გიჟი, მშიშარა რომელიც ხან ერთ მსახურს პირდება სიმდიდრეს ხანაც მეორეც, ოღონდ საკუთარი თავი გადაარჩინოს, მეტიც მზადაა საკუთარი ცოლიც კი გაწიროს, მაგრამ მას სწირავენ და უყენებენ სიკვდილის გზასს, სანაცვლოდ თვითონ იკავებენ მის ადგილს, სისხლიანი სკამი ზეციდან ეშვება და ის დაუმსახურებლად გადაეცემა მაკბეტს, რომელიც სისხლში დგამს ფეხებს და ისე ადის სამეფო ტახტზე, ის იდგამს გვირგვინს თავზე და სულ უფრო და უფრო ეფლობა ამ ცოდვის მორევში,სადაცაა დადგება მისი მეგობრის აღსასრული...
ყველაფერი უფრო და უფრო პირქუში ხდება, სუნტქვა შეუძლებელი - თუ დანკანის დროს ერთი იყო აირწინაღით, ახლა ყველა აირწინაღშია, მხოლოდ მკვდრები ახერხებენ აირწინაღის გარეშე „გამოცხადებას“. აირიწინაღიანები ემსახურებოდნენ დანკანს, ახლა ემსახურებიან მაკბეტს, მოემსახურებიან შემდეგსაც, მაგრამ მაკბერტის შემდეგ უარესი ტირანი ევლინება ქვეყანას.
სცენაზე გაუთავებელი მკვლელობებია, თუმცა თეატრალურად სხვადასხვაგვარად გადაწყვეტილი - დანკანს საქსოვი ჩხირებით განგმირავენ და საკუთარი მეუღლე ძაფით მოახჩობს, ბენკოს მკვლელობისას მაკბეტი ჰაერში გამოკიდულ ბუშტს ხეთქავს და სცენაზე სისხლი იღვრება, მაკბეტის მკვლელობისას მაკოლი საჰაერო ბუშტებს ხეთქავს და წითელი ბუმბულები ეფინება სცენას... სპექტაკლია ბოლოს ლედი დანკანი მიწით სავსე ტომარას ხევს და ასამარებს მაკბეტს.... დიახ მაკბეტს და არა ბოროტებას. სპექტაკლის ფინალში შექსპირის მაკბეტი დაჰყურებს მკვდარ მაკბეტტს, ისმის ზურაბ ყიფშიძის ხმა - ზურაბ ყიფშიძე ახმოვანებს შექსპირის მაკბეტს, კითხულობს ცნობილ მონოლოგს რომ ცხოვრება მხოლოდ ჩრდილი ყოფილა, მოარული ტაკიმასხარა....

ამ სამყაროში ყველაფერი ციკლურია, ცხოვრებას საზრისი არ აქვს, ბოროტებას კი დასასრული. ეს მასხარამაც იცის, რომელიც თავში ხელის ეფექტური შემორტყმით გვამცნობს ვაებას, იცის და გოდებს რომ ამ მოჯადოვებულ წრეზე კიდევ ერთხელ მოუწევს გავლა თავიდან.